هنر سخنرانی(شیوه‌ها و مهارت‌ها)

مولف: محمد سبحانی یامچی

انتشارات: هستی نما

سال نشر: بهار 1388

تعداد صفحات: 400 در قطع رقعی

مقدمه

سخن گفتن، زیباترین نمودار زندگی انسان‌های اندیشمند و بزرگوار است. از دیر زمان که بشر در راه تمدن و زندگی اجتماعی، گام نهاده است، نیروی بیان، به عنوان امتیاز انسان و شرافت وی، قلمداد گردیده است.

در مورد ارزش و بلندی مقام «سخن» همین بس که خداوند بزرگ در قرآن کریم، پس از آفرینش انسان، مهمترین موضوع را، اعطای نیروی بیان می‌داند. آنجا که می‌فرماید: «الرَّحْمنُ ـ عَلَّمَ الْقُرْآنَ ـ خَلَقَ الْإِنسَانَ ـ عَلَّمَهُ الْبَیَانَ.»[1]

نعمت زبان و بیان چونان شمشیر برنده‌ای است که ابزارهای باطل را همچون عصای موسی فرو می بلعد و سیمای حقیقت را از زیر پرده‌های سیاه جهل و ابرهای متراکم زور و زر و تزویر بیرون آورد.چونان که بزرگترین سلاح هدایت پیامبران همین قدرت بیان بود تا آنجا که حضرت موسی(ع) از وجود باری تعالی شرح صدر و برداشته شدن عقده و مانع از زبان می‌خواهد که «هُوَ أَفْصَحُ مِنِّی لِسَاناً»[2] و چرا چنین نباشد که به فرموده نبی مکرم اسلام(ص): «الجمال فی اللسان»[3] زیبایی انسان در زبان است و «جمال الرجل فصاحة لسانه.»[4] زیبایی مرد فصاحت و شیوایی زبان و بیان اوست.

بی شک دین مقدس اسلام برترین پیام‌های آسمانی را برای هدایت و سعادت بشر به ارمغان آورده است. این پیام را پیام آوران الهی در قالب بشارت به نیکی‌ها و انذار از بدی‌ها، به مردم جهان رسانیده اند. «وَ مَا أَرْسَلْنَاکَ إِلاَّ کَافَّةً لِّلنَّاسِ بَشِیراً وَنَذِیراً...»[5] و ما تو را جز برای همه مردم نفرستادیم تا ]آنها را به پاداش‌های الهی[ بشارت دهی و ]از عذاب او [بترسانی.

خدای منان به عنوان فرستنده پیام، از همان بدو خلقت پیام آورانی را به آداب الهی تربیت کرد و آنها را برای پیام رسانی انتخاب نمود، چنانکه قرآن مجید مهمترین وظیفه انبیاء و پیامبران را تبلیغ و پیام رسانی می‌داند که «وَ مَا عَلَی الرَّسُولِ إِلاَّ الْبَلاَغُ»[6] و بر پیغمبر خدا جز تبلیغ احکام الهی وظیفه ای نیست.

موضوع خطابه و تبلیغ و شیوه‌های رسانیدن تبلیغ الهی به مخاطبین از دغدغه‌های مهم عالمان و داعیان الی الله است. اینکه تبلیغ مناسب چگونه باید انجام گیرد؟ بهترین روش‌های انتقال پیام کدام است؟ قرآن و سیره اهل بیت چه راهکارهایی را برای اقناع مخاطبین و جذب آنها ارایه می‌دهد؟ و به دیگر سخن از نظر قرآن و سنت راه‌های جذب دل‌های مخاطبین و نحوه تسخیر قلوب آنها کدام است؟ و... جزء پرسش‌هایی است که همواره خطبا و مبلغان دینی در پی یافتن جواب‌های آن بوده اند.       

البته کمالی که سخنور و خطیب ماهر در فن خود دارد، مثل کمال در هر فن دیگری تا حدی فطری است، اما آموختن هم به آن کمک می‌کند. اگر خطیب استعداد داشته باشد و به این استعداد علم و تجربه را هم بیفزاید، سخنور کاملی می‌شود ولی اگر در استعداد کمبودی داشته باشد و یا در آموختن کاهلی کند به همان اندازه در فن خود ناقص خواهد بود. ما در این نوشتار برآنیم تا با بیان شیوه‌های جاذبه در خطابه، علم و تجربه سخنوران را در خصوص فن خطابه و تبلیغ افزایش دهیم.